Borsa; hisse senedi ve devlet tahvili gibi menkul kıymetler, emtialar, döviz, vadeli işlemler, opsiyon sözleşmelerinin işlem gördüğü, halka arz edildiği aynı zamanda bu ürünlerin alım ve satım işleminin güvenle yapıldığı organize piyasalara denir.
İlk borsalar, 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa'da, özellikle liman kentlerinde veya Antwerp, Amsterdam ve Londra gibi ticaret merkezlerinde ortaya çıktı.
18. yüzyılın sonlarında, hisse senedi piyasaları Amerika'da, özellikle de hisse senetlerinin ticaretine izin veren New York Menkul Kıymetler Borsası'nda (NYSE) ortaya çıkmaya başladı. Amerika'daki ilk borsanın onuru, bugün hala varlığını sürdüren Philadelphia Menkul Kıymetler Borsası'na (PHLX) gidiyor. NYSE 24 New York borsacılar ve tüccarlar tarafından Buttonwood Anlaşmasının imzalanması ile 1792 yılında kurulmuştur. Bu resmi kuruluştan önce, tüccarlar ve simsarlar, hisse satın almak ve satmak için Wall Street'teki bir ilik ağacının altında gayri resmi olarak buluşurlardı.
Modern hisse senedi piyasalarının ortaya çıkışı, artık hisse alıcılarının ve satıcılarının işlemlerinin adil fiyatlarla ve makul bir süre içinde gerçekleşeceğine güvenebilmelerini sağlayan bir düzenleme ve profesyonelleşme çağını başlattı. Bugün, ABD'de ve dünya genelinde birçoğu elektronik olarak birbirine bağlı olan birçok borsa var. Bu da piyasaların daha verimli ve daha likit olduğu anlamına gelir .
Fransa Borsaları’nda Euronext Paris hisse senedi piyasasındaki ilk 40 hisse senedini temsil etmektedir.
Euro Stoxx 50 endeksi Euro Bölgesindeki 12 ülkedeki en değerli 50 şirketi temsil eder.
Borsalar sermaye değişiminin olduğu, şirketlerin ucuz fon bulabildikleri ve yatırımcının küçük birikimlerle dahi şirketlerin karlarına ortak oldukları bir piyasadır.
Borsaların finansal araçlar yoluyla reel sektöre uzun vadeli kaynak sağlamasının yanında sermayenin tabana yayılması, adil gelir dağılımı, kayıt dışı ekonomi ile mücadele gibi sosyo ekonomik konularda önemi büyüktür. Ayrıca ekonomiye kaynak ve likidite sağlama, güvenirlilik şeffaflık gibi de misyonları vardır. Borsada işlem gören şirketlerin borsa kotuna alınması, halka arz olması, piyasada işlem koşulları ve borsanın işleyişi Sermaye Piyasası Kanunlarına tabidir. Borsada işlem gören şirketlerin mevzuat gereğince yayınlamak durumunda oldukları finansal tablolar ve diğer şirket bilgileri, BİST tarafından yayınlanan basın-yayın ve dijital organları vasıtasıyla borsada oluşan fiyat ve bilgiler yatırımcılar tarafından kolaylıkla edinilebilir.
fra40 eur50cfd
rus50
spa35Bir borsadaki hisse fiyatları çeşitli şekillerde belirlenebilir, ancak en yaygın yol, alıcıların ve satıcıların satın almak veya satmak için teklif ve teklif verdiği bir açık artırma sürecidir. Bir teklif, birinin satın almak istediği fiyattır ve bir teklif (veya talep ), birinin satmak istediği fiyattır.
Genel piyasa, belirli bir hisse senedinin değeri ve dolayısıyla onu satın almak veya satmak istedikleri fiyat hakkında farklı fikirlere sahip olabilecek milyonlarca yatırımcı ve tüccardan oluşur. Bu yatırımcılar ve tüccarlar, bir hisse senedi alıp/veya satarak niyetlerini eyleme dönüştürdükçe meydana gelen binlerce işlem, bir işlem günü boyunca hisselerde dakika dakika dalgalanmalara neden olur. Bir borsa, bu tür ticaretin, hisse senedi alıcılarını ve satıcılarını eşleştirerek kolayca gerçekleştirilebileceği bir platform sağlar. Bir kişinin bu borsalara erişebilmesi için bir borsacıya ihtiyacı olacaktır. Bu borsacı, alıcı ve satıcı arasında aracı görevi görür. Bir borsacıdan yardım almak en yaygın olarak bir hesap oluşturarak gerçekleştirilir.
Borsa aynı zamanda gerçek zamanlı olarak iş başındaki arz ve talep yasalarının büyüleyici bir örneğini sunar . Her hisse senedi işlemi için bir alıcı ve bir satıcı olmalıdır. Değişmez arz ve talep yasaları nedeniyle, belirli bir hisse senedi için satıcılardan daha fazla alıcı varsa, hisse senedi fiyatı yükselir. Tersine, hisse senedinde alıcılardan daha fazla satıcı varsa, fiyat düşüş eğilimi gösterecektir.
Bir alıcı satış fiyatını kabul ettiğinde veya bir satıcı teklif fiyatını aldığında bir ticaret işlemi gerçekleşir. Alıcıların sayısı satıcılardan fazlaysa, hisseyi almak için tekliflerini yükseltmeye istekli olabilirler; bu nedenle satıcılar, fiyatı yukarı çekerek bunun için daha yüksek fiyatlar isteyeceklerdir. Satıcıların sayısı alıcılardan fazlaysa, hisse senedi için daha düşük teklifleri kabul etmeye istekli olabilirken, alıcılar da tekliflerini düşürerek fiyatı etkili bir şekilde aşağı çekmeye zorlar.
Bazı borsalar, motive olmuş bir alıcı veya satıcı herhangi bir anda birbirini bulamayabileceğinden, sürekli teklif ve teklifleri sürdürmek için profesyonel tüccarlara güvenir. Bunlar uzmanlar veya piyasa yapıcılar olarak bilinirler. İki taraflı bir piyasa, teklif ve tekliften oluşur ve spread ,teklif ile teklif arasındaki fiyat farkıdır. Fiyat farkı ne kadar darsa ve teklif ve tekliflerin boyutu ne kadar büyükse (her iki taraftaki hisse miktarı), hisse senedinin likiditesi o kadar büyük olur. Ayrıca, sırayla daha yüksek ve daha düşük fiyatlarla çok sayıda alıcı ve satıcı varsa, pazarın iyi bir derinliğe sahip olduğu söylenir. Yüksek kaliteli hisse senedi piyasaları genellikle küçük teklif sorma spreadlerine, yüksek likiditeye ve iyi derinliğe sahip olma eğilimindedir. Aynı şekilde, yüksek kaliteli, büyük şirketlerin bireysel hisse senetleri aynı özelliklere sahip olma eğilimindedir.
Bir borsada hisse senedi alıcılarını ve satıcılarını eşleştirmek başlangıçta manuel olarak yapıldı, ancak şimdi giderek daha fazla bilgisayarlı ticaret sistemleri aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Manüel ticaret yöntemi, tüccarların " ticaret çukurunda " veya bir borsanın tabanında büyük hisse senedi bloklarını satın almak ve satmak için sözlü ve el sinyali iletişimlerini kullandıkları " açık haykırış " olarak bilinen bir sisteme dayanıyordu.
Yakın zamana kadar, bir girişimcinin nihai hedefi, şirketini New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE) veya Nasdaq gibi tanınmış bir borsada listelemekti. Aşağıda bu listelemenin faydaları mevcuttur;
Bu avantajlar, çoğu büyük şirketin özel olmaktan çok kamuya ait olduğu anlamına gelir; gıda ve tarım devi Cargill, endüstriyel holding Koch Industries ve DIY mobilya perakendecisi Ikea gibi çok büyük özel şirketler dünyanın en değerli özel şirketleri arasındadır ve bunlar normdan ziyade istisnadır.
Borsada kote olmanın bazı dezavantajları vardır. Bunlar;
Hisse senetleri çeşitli şekillerde sınıflandırılabilirken, en yaygın iki tanesi piyasa değeri ve sektöre göredir .
Piyasa değeri, bir şirketin mevcut hisselerinin toplam piyasa değerini ifade eder ve bu hisselerin bir hissenin cari piyasa fiyatı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Kesin tanım piyasaya göre değişebilse de, büyük sermayeli şirketler genellikle piyasa değeri 10 milyar dolar veya daha fazla olan şirketler olarak kabul edilirken, orta büyüklükteki şirketler, piyasa değeri 2 milyar ila 10 milyar dolar arasında olan şirketlerdir ve küçük ölçekli şirketler 300 milyon dolar ile 2 milyar dolar arasında değişiyor.
Sektöre göre hisse senedi sınıflandırması için endüstri standardı , MSCI ve S&P Dow Jones Endeksleri tarafından 1999 yılında endüstri sektörlerinin genişliğini, derinliğini ve gelişimini yakalamak için etkili bir araç olarak geliştirilen Global Endüstri Sınıflandırma Standardı'dır (GICS) . GIC 11 sektör ve 24 sektör gruplarından oluşan dört kademeli bir sanayi sınıflandırma sistemidir. 11 sektör şunlardır:
Bu sektör sınıflandırması, yatırımcıların portföylerini risk toleranslarına ve yatırım tercihlerine göre uyarlamalarını kolaylaştırır. Örneğin, gelir ihtiyaçları olan muhafazakar yatırımcılar, portföylerini, kurucu hisse senetleri daha iyi fiyat istikrarına sahip olan ve çekici temettüler sunan sektörlere doğru ağırlıklandırabilir - tüketici temelleri, sağlık hizmetleri ve kamu hizmetleri gibi “ savunma “ sektörleri olarak adlandırılan sektörlerdir. Agresif yatırımcılar bilgi teknolojisi, finans ve enerji gibi daha değişken sektörleri de tercih edebilirler.
NYSE ve Nasdaq, borsada listelenen tüm şirketlerin toplam piyasa değerine göre dünyanın en büyük iki borsasıdır. Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'na kayıtlı ABD borsalarının sayısı neredeyse iki düzineye ulaştı, ancak bunların çoğu CBOE , Nasdaq veya NYSE'ye ait.
Aşağıdaki tablo 20 büyük borsaları küresel onların listelenen şirketlerin toplam piyasa değeri göre sıralanmıştır.
Yurtiçi Piyasa Değeri ( milyon ABD doları )
| Değiş Tokuş | Konum | Piyasa |
|---|---|---|
| NYSE | Biz | 22.907.507 |
| Nasdaq | Japonya | 22.907.507 |
| Euronext | Fransa | 22.907.507 |
| Japonya Değişim Grubu | Japonya | 6.000.171 |
| Şahngay Menkul Kıymetler Borsası | Çin | 5.037.349 |
| Euronext | Fransa | 4.821.103 |
| Honk Kong Borsaları ve Takas | Honk Kong | 4.595.366 |
| LSE Grubu | Birleşik Krallık | 4.024.164 |
| Shenzhen Menkul Kıymetler Borsası | Çin | 3.354.965 |
| TMX Grubu | Kanada | 3.386.066 |
| Suudi Menkul Kıymetler Borsası(Tadawul) | Suudi Arabistan | 2.233.838 |
